O-Sensei schreef hierover in wakavorm:
Als de vijand mij voor zich ziet
Valt hij aan,
Maar tegen die tijd
Sta ik al
Veilig achter hem
Naargelang de aanval, het moment waarop je ze opmerkt en de afstand bieden zich twee mogelijke manieren aan om een aanval te ontwijken en te ontvangen, namelijk Irimi en Tenkan.
Bij Irimi ga je vooruit, en treed je recht in de ruimte van de partner, want ze is heel direct, kort en haast rechtdoor.
Bij Tenkan daarentegen laat je de aanval voorbij gaan door te draaien rond je eigen as (Tai Sabaki) en treed je de leegte achter de partner binnen.
Ik zou nu graag een eenvoudige verklaring willen geven over deze basisprincipe Irimi en Tenkan. Bij Irimi-Tenkan kan men aan twee betekenissen denken:
Er is een Irimi-Tenkan die zichtbaar is voor het oog in de beweging; maar de tweede betekenis is meer spiritueel en onzichtbaar. In het laatste geval betekent Irimi binnentreden in het gevoel van de partner, binnengaan in zijn geest. Tenkan betekent verandering, kracht ontlokken en omzetten in schoonheid, een kwalitatieve verandering.
Dit is wat we de spiritualisering van de techniek zouden mogen noemen. Net zoals Kokyo is samengesteld uit twee bestanddelen namelijk uitademen en inademen, zo bevat Irimi-Tenkan ook twee bestanddelen. Zij zijn beide de uitdrukking van hetzelfde, zoals de twee zijden van een muntstuk. Ook is de methode van Aiki Kokyu niet iets dat op zichzelf staat: het moet werken in iedere techniek. Op deze manier bekeken is Aiki een beginsel van opvoeding: het kan de zwakken sterk maken en de slechten goed.
We moeten met de grootste zorgvuldigheid de basistechnieken leren – de Katame-Waza: of kontrole technieken, en de Nage-Waza of de werptechnieken. Deze komen allen uit één bron voort maar ze worden op iets verschillende manieren uitgedrukt. Al deze technieken hebben een samenhangende kracht of ze nu omote of ura, dan wel uchi of soto zijn. Als we er op deze manier naar kijken, is Aikido erg dynamisch. Irimi-Tenkan betekent verandering of overgang van voor naar achter of vice versa. Tussen links en rechts zijn er oneindig veel punten: ditzelfde geldt voor vóór en achter. Je kunt dit beschouwen vanuit het algemene naar het bijzondere omgekeerd; je kunt naar de dingen kijken vanuit het tegengestelde standpunt. Dit is erg belangrijk in aikido.
Concreet betekent dit: wanneer een sterke man afhankelijk is van zijn kracht tijdens technieken, dan zal hij ze nooit goed begrijpen. Onder deze omstandigheden, zelfs al heeft men kracht dan moet men deze ontkennen. Het is een belangrijk onderdeel van Aikido dat de zeer zwakken kunnen leren bewegen en kunnen slagen. Als deze grondregel is begrepen dan kun je in jezelf het vermogen ontdekken om te bewegen. De sterke man die vertrouwt op zijn kracht kan deze ontdekking niet doen, wat hij ook doet, en omgekeerd heeft de zwakke man, op een bepaalde manier, het voordeel. Er is een oud spreekwoord dat luidt “Hij die leeft door het zwaard, zal sterven door het zwaard”. Diegenen die zich verlaten op geweld zullen worden vernietigd door geweld. Dus is tijdens het oefenen van Aikido deze ‘omgekeerde spirit’ erg belangrijk. Men heeft een natuurlijke neiging om wat er ook gebeurt de gewoonte zijn eigen karakter te volgen. Maar wanneer men de weg bestudeert moet men voor eens en altijd zulke slechte gewoonten afleren door training. Je moet niet slechts de slechte kanten van je karakter opzij zetten, maar ook de goede. Als je dit niet doet, kunnen je ogen niet op een werkelijke manier geopend worden. Alleen wanneer je de goede en slechte kanten van je karakter buiten beschouwing laat, zal je in staat zijn, door oefening, de waarheid te verwezenlijken. Er zijn ontelbare technieken die voortkomen uit de basistechnieken en zij verschijnen spontaan op het juiste moment.
De ware technieken zijn die, die je volkomen hebt geleerd en hebt vergeten.